De Ideeën in vergelijking tot Max Havelaar

Samenvatting:

De Ideeën zijn zeven bundels gevuld met 1200 stellingen en overwegingen, die zijn geschreven door Multatuli. In deze stellingen geeft Multatuli kritiek op verschillende aspecten van de maatschappij, de stellingen zijn vaak een paar bladzijdes of een paar pagina’s lang. In de bundels zijn ook verhalen verwerkt, dit is gedaan om de stellingen te verhelderen en om een voorbeeld te geven. Een van de bekendste verhalen in  de bundels is Woutertje Pieterse, deze verhalen verschenen in bundel 11 uit 1864, bundel 5 en 6 uit 1873 en in de zevende bundel uit 1877. Een van die verhalen is de geschiedenis van Woutertje Pieterse. Het verhaal gaat over een Amsterdams jongetje dat opgroeit in de Franse tijd. Dit verhaal is gebaseerd op Multatuli’s eigen jeugd. Hij vindt de sociale druk op vrouwen en kinderen te groot en vindt dat ze meer vrijheid zouden moeten hebben. Dit verhaaltje zit in een bundel die kritiek geeft op opvoeding. Multatuli had financiële problemen en bezuinigde daarom om het aantal vellen dat hij gebruikt door maar 1 vel per week te leveren. Hierdoor duurde het heel lang voordat alle zeven bundels geschreven waren, maar hij bouwde geen schulden op.

Titelverklaring:

Multatuli is niet zomaar een schrijver, want zijn ideeën gaan verder dan wat met de literatuur te maken heeft. De meerdere bundelen in ‘De Ideeën’ staat vol met filosofische bespiegelingen die te maken hebben met maatschappelijke ontwikkelingen. Hierbij geeft Multatuli in de zeven bundelen zijn kritiek over de stellingen die allemaal terugkomen in de bundel. Tevens schreef Multatuli niet ideeën met drie e’s zoals wij gewend zijn, maar met twee e’s.  

Personages:

In “de Ideeën” zijn allemaal verschillende kleine verhaaltjes te vinden. Dit zorgt ervoor dat er geen centrale personages zijn. Aangezien we het veel over het verhaal over Woutertje Pieterse hebben gehad gaan we daarop verder met de personages.
Woutertje is, net als zijn schepper, een redelijk romantisch persoon. Hij is ontzettend dromerig en heeft veel fantasie. Wouter komt niet over als een held, hoe graag hij dat ook wil zijn. Hij geeft dingen makkelijk weg, wat niet door iedereen gewaardeerd wordt. Hij is een jongen van een jaar of 15, maar zijn gedrag in het begin van het boek is erg kinderachtig voor zijn leeftijd. Dat komt doordat hij de jongste van het gezin is en erg klein wordt gehouden. Er wordt hem constant verteld dat hij nog niets kan, dat hij in de weg loopt en dat er niets van hem zal worden. Door gebrek aan zelfvertrouwen is hij nogal verlegen, bescheiden en naïef. Hij komt op anderen daardoor vaak dommig over, maar eigenlijk is hij veel intelligenter dan zijn omgeving. Aan het begin van het boek heeft hij nog het idee dat iedereen veel weet, en hij niets. Hij gelooft alles wat hem wordt verteld. Dat verandert, wanneer hij op bezoek is bij het gezin van de dokter, die hem soms laat mee eten. Hij is protestants en begint voor het eten te bidden, zoals hij altijd doet. Het ongelovige gezin doet dat nooit, en de moeder zegt, om hem gerust te stellen, ‘Iedereen moet handelen naar zijn overtuiging.’ Deze zin zet Wouter aan het denken. Hij realiseer zich dat er meerdere overtuigingen zijn en niet iedereen dezelfde overtuiging als zijn gezin heeft.

Genres en thema’s:

Er zijn heel veel thema’s die voorkomen in de zeven bundels. Een paar voorbeelden zijn geschiedenis, ethiek, literatuur, esthetica, biologie, natuurwetenschap, politiek en theologie. In een van de ideeën (941) reageert Multatuli op Darwins theorie over de natuurlijke selectie en verwijt hem dat hij het niet aandurft 'te breken met ’n God. Het genre van de bundels is proza en de verhalen zijn non-fictie.

Schrijfstijl en vertelinstantie

De zeven bundels in ‘De ideeën’ zijn niet eenvoudig te lezen. Dit komt omdat Multatuli zich vaak beperkte tot beknopte uiteenzettingen waar hij eigenlijk een uitgebreid verhaal van kon schrijven. De rede waarom hij beknopte verhalen maakte, was omdat hij door de financiële problemen die hij had op vellen papier bezuinigde om zo toch nog een verhaal te kunnen vertellen. Tevens maakte hij ook veel gebruik van metaforen, waardoor de uiteenzettingen nog moeilijker te lezen zijn. Het vertelperspectief was niet echt duidelijk aangezien er niet één hoofdverhaal is. Uiteindelijk hebben we toch bij één verhaal de vertelinstantie kunnen vinden. Dit was tevens het verhaal van Woutertje Pieterse. Het vertelperspectief in Woutertje Pieters is een alwetende verteller. Een alwetende verteller is een verteller die zich voordoet als auteur, die zelf niet aan handelingen deelneemt in het verhaal, maar wel van alles afweet.

Tijd, plaats en ruimte

In “de Ideeën” zijn  meerdere verhalen te vinden met verschillende tijden, plaatsen en ruimtes. Dit kan ervoor zorgen dat het een langdradig verhaal gaat worden als we van alle bundels, de tijden plaatsen en ruimten gaan vertellen. Daarom gaan we ook hier over de tijd, plaats en ruimte vertellen van het verhaaltje Woutertje Pieterse. De verhalen van Woutertje Pieterse spelen zich af in de Franse Tijd in Nederland. Dit was de periode tussen 1795 en 1813, waarin het tegenwoordige Nederland van Frankrijk was. De plaats waar het verhaal afspeelt is in Amsterdam. Woutertje Pieters groeit op in een eenvoudig Amsterdams milieu. Alleen wanneer hij met Pater Jansen is, speelt het verhaal zich af in Haarlem

Conclusie

Multatuli kwam in Max Havelaar zelf voor als ‘Sjaalman.’ Sjaalman was arm geworden doordat hij veel geld aan anderen gaf, ook hij was veel te goedgeefs. Woutertje Pieterse is daarom gedeeltelijk autobiografisch.